کد مطلب:37407 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:24

گنجینه پرسمان » اهل بيت

آيا ديدگاه كساني كه ميگويند دليل مخالفت اشعث بن قيس با علي(ع) عامل شكست علي در جنگ شد، تعصب قبيلهاي بود، صحيح است؟

در اين بحث، منصفانه از ارزش گفتار كساني آگاه ميشويد كه ميگويند: تعصب قبيلهاي، اشعث را به مخالفت علي وادشت، بلكه همين مسأله باعث پيدايش خوارج و ظهورشان در ميدان نبرد شد. دليل اين مدعا آن است كه اشعث در انتخاب عبدالله بن عباس بر علي اعتراض كرد و او را همتاي او دانست و گفت: سوگند به خدا هرگز تا قيامت در اين جريان دو نفر از مضريان، حكميّت نخواهند كرد. بايد حكم را از اهل يمن انتخاب كني زيرا شاميان فردي را از مضر برگزيدهاند.
علي فرمود: ميترسم كه يمني شما فريب بخورد چون عمرو وقتي چيزي را مطابق ميل و خواستهاش بيابد پرواي خدا را ندارد. اشعث گفت: سوگند به خدا اگر حاكمان بر خلاف خواستة ما حكم كنند و يكي از آن دو يمني باشد، براي ما گواراتر است تا آنكه طبق ميل ما حكم شود و هر دو حكم از مصريان باشند (دكتر نايف معروف: الخوارج في العصر الاموي/ 25،آنچه را كه او ار اشعث نقل كرده، ابن مزاحم در وقعه صفين ص 500 ذكركردهاست).
پشت كردن اشعث به علي(ع) و ايجاد هرج و مرج در بخش اعظم از سپاه را با اين عامل نفساني تحليل كردن جداً نادرست است، هر چند ما منكر آن نيستيم كه اين عامل نيز در نيّات و كارهايي كه اشعث ميكرد سهيم بودهاست و نادرستتر از آن نسبت دادن پيدايش خوارج در صحنة جنگ به تعصب قبيلهاي است كه بگوييم تعصب قبيلهاي باعث جنبش خوارج شد وتعصب ضد قريش و ضد رهبري آن كه آن روز در حكومت علوي وحدت يافته بود، سبب اين حركت ويرانگر شد، زيرا ما در صفوف خوارج حتي يك قريشي را نمييابيم بلكه عكس آن را ميبينيم. براي همين آنها پرچم طغيان را عليه رهبريشان بر ميافراشتند.
اين گونه تحليل كه اين حركت بزرگ را از بدو پيدايش آن تا آخر به اين عامل رواني نسبت دهيم، به آن شباهت دارد كه دربارة زلزلهاي ويرانگر كه شهرها و قريهها را نابود ميكند بگوييم: اين سقوط سنگ از بالاي كوه به ته دره است. الّبته نميشود كه تعصب قبيلهاي را در بين تمامي قبايل عرب خصوصاً بين دو قبيله تميم و قريش منكر شد، اما اين بدان معنا نيست كه اين عامل، سبب به وجود آمدن اين فاجعة بزرگ كه قرنها ذهن مسلمانان و خلفاء را به خود معطوف داشته، شد باشد.

---

فرهنگ عقايد و مذاهب اسلامي ج 5
آية الله جعفر سبحاني